De Waarde van Weerstand

De toegevoegde waarde van weerstand wordt vaak onderschat. Collega’s, die zich verzetten tegen een verandering of vernieuwing op de werkvloer, zijn vervelend, tegendraads of ‘hopeloos vastgeroest’. Maar weerstand, of beter gezegd de waarde die in de weerstand verborgen ligt, is dé succesfactor voor het slagen van een project of individueel coachtraject.

Als ik binnen teams of bij een individueel coachtraject weerstand bespeur, maakt mijn hart altijd een sprongetje: er is verandering op komst! Een diepe, fundamentele verandering die heel waardevol zal zijn.

Hoe dan? Laat me je een verhaal vertellen….

Held voelen

“Hoe kan ik dan weer de held worden van mijn eigen verhaal?” Hij kijkt me onderzoekend aan, alsof hij iets geks gezegd heeft. Ik besluit om hem even te plagen en antwoordt: “Geen idee, wat mij betreft, is iedereen altijd de held van zijn of haar eigen verhaal. Dat is geen keuze, maar een feit….”

Het blijft stil. Er verschijnt slechts een scheef lachje op zijn gezicht. Na een tijdje zegt hij: ”Ja, dat zal wel, maar ik voel me helemaal geen held… Ik heb het gevoel dat ik geleefd word in plaats van dat ik zelf bepaal wat, waar en hoe… Ik heb het gevoel dat het leven aan mij voorbij gaat.”

Midlife crisis

Een man van middelbare leeftijd zit tegenover mij tijdens ons intakegesprek. Hij had van een collega gehoord dat ik hem wel verder kon helpen. Hij draait niet lekker. Gedoe op zijn werk en eigenlijk vindt hij zijn werk sowieso niet leuk meer. Gedoe in zijn relatie, terwijl hij zielsveel van zijn vrouw houdt. Slecht slapen, veel blessures, dus sporten lukt ook al niet, terwijl dat toch zijn uitlaatklep altijd is…

“Waarschijnlijk zit ik gewoon in mijn midlife crisis. Echt een goed verhaal, dus.”. Hij zegt het sarcastisch. “Dat is super!” antwoord ik iets te enthousiast, “want in de crisis zit je mogelijkheid tot groei en ontwikkeling.” Hij kijkt mij vol ongeloof aan….

Weerstand

Ik voel duidelijk weerstand bij hem. Weerstand om gecoacht te worden, maar zeker ook weerstand tegen het narratief coachen. Weerstand tegen het onbekende. In de Reis van de Held -de basis van het narratief coachen- is stilstaan en erkennen van de weerstand een belangrijke stap om het avontuur daadwerkelijk aan te gaan.

Waarom wil deze held, mijn coachee, het avontuur om gecoacht te worden, nog niet aangaan? Welk probleem wordt er ontkend? Welk dilemma en welk verlangen zitten er onder zijn eerste, nog wat oppervlakkige coachvraag?

Reis van de Held

De ‘weerstandsfase’ uit de Reis van de Held laat zien, dat de held er nog niet helemaal klaar voor is. De ‘oproep tot avontuur’ heeft plaatsgevonden. Anders had hij hier niet bij mij in de intake gezeten. Maar alleen de oproep is nooit voldoende om het avontuur succesvol af te ronden. Is hij gestuurd door zijn leidinggevende? Of door zijn vrouw? Met andere woorden komt de oproep van buitenaf?

Of voelt hij zelf prima aan dat er iets moet gebeuren. Al weet hij nog niet wat. Met andere woorden komt de oproep van binnenuit?

Op zich maakt dit voor het coachtraject niet uit. Het zijn alleen twee verschillende ‘verhaallijnen’. Deze verhaallijnen moeten wel uit elkaar gehaald worden om duidelijk te krijgen welke belemmeringen of overtuigingen eronder liggen. Soms spreken die elkaar namelijk tegen en ligt daar de basis van de weerstand: een kriegelig gevoel, omdat je dondersgoed weet of aanvoelt dat je ‘verhaal’ niet overal strookt.

Angst of verlangen

Weerstand is van belang om held-er te krijgen, wat nu echt belangrijk is tijdens het avontuur, in dit geval het coachtraject. Wanneer is het coachtraject succesvol voor hem? Welk probleem is er dan opgelost? Welke angst ligt aan zijn weerstand ten grondslag én welk verlangen ligt daaronder verborgen?

Sta altijd stil bij de weerstand in jezelf of bij weerstand in een team. Waar komt het uit voort? Ligt er een angst onder? Onderzoek die angst. Het is een innerlijke stem die je van alles vertelt: “wie ben ik eigenlijk? Ik ben niet goed genoeg voor deze functie. Ik kan geen leidinggeven. Ik heb geen overzicht. Mijn vrouw vindt vast die collega van haar leuker. Ik krijg een buikje.” Om maar even een aantal ‘belemmerende angststemmetjes’ te noemen, die weerstand voor iets kunnen oproepen.

Luisteren naar deze innerlijke stemmen wil niet zeggen dat je doet wat ze zeggen, of dat je het eens bent met wat ze zeggen. Het ‘simpelweg’ erkennen dat ze er zijn, geeft je de mogelijkheid om er bewust voor de kiezen om ermee in gesprek te gaan. Tegenover de stemmen van de angst, liggen namelijk de stemmen van jouw diepste verlangen: “Wat zou het gaaf zijn als we dit project binnen de tijd en binnen het budget afronden. Ik heb wel een beeld hoe dat ons gaat lukken. Wat houd ik van mijn vrouw en wat is het heerlijk hoe we samen oud worden.”

Betekenis van weerstand

Weerstand of weigering is daarmee dé succesfactor voor het slagen van een project of traject. Het is van essentieel belang voor de ontwikkeling van de held. Dit kan een individuele held zijn, of een team als held. Stil staan en aandacht geven aan die weerstand maakt dat het probleem waar het werkelijk om gaat helder wordt. De vraag onder de vraag.

In deze dialoog komen ook de talenten en vaardigheden en vooral verlangens naar boven die nodig zijn om het avontuur tot een succes te maken: doorzettingsvermogen, wilskracht, assertiviteit, zelfwaardering, bijvoorbeeld.

In moeilijke tijden gedurende het project kunnen jullie als team hier op terugvallen en elkaar op een natuurlijke manier erop aanspreken. Dit maakt dat de onderlinge samenwerking soepeler verloopt.

Verhaalelementen opstellen

Ik vraag mijn coachee om op verschillende papiertjes alle woorden op te schrijven die in hem opkomen als hij aan zijn coachvraag denkt. Eén woord per papier. Alles is goed, ook de weerstand die hij voelt. Hij haalt zijn schouders op en begint te schrijven: held, beter, werk, controller, financiën, leiding geven, thuis, vrouw, kinderen, collega’s, gelukkig zijn, onzeker zijn, kennis delen, onbekend, stomme verhaaltjes, niet goed genoeg…. Hij schrijft steeds sneller.

Als hij klaar is, scheur ik -heel streng- de papieren met ‘leiding geven’, ‘gelukkig zijn’, ‘onzeker zijn’ en ‘kennis delen’ door de midden en ook die met ‘stomme verhaaltjes’ en ‘niet goed genoeg’. De opdracht was ten slotte één woord per papier…

Dan vraag ik hem om de verschillende verhaalelementen op het kleed in mijn coachruimte te leggen. Bij narratieve coaching maken we ook gebruik van de technieken uit het systemisch werk, zoals opstellingen doen. Alleen stellen we in het narratief coachen verhaalelementen op.

‘Onderbewuste’ raadgever

Er verschijnen al gauw keurige rijtjes woorden. In de ene hoek van het kleed liggen alle woorden rond thuis netjes geordend bij elkaar. In de andere hoek liggen alle ‘werk-woorden’. In het midden liggen de werkwoorden: 2x zijn legt hij bovenop elkaar met delen en geven eronder. ‘Niet’, ‘stomme’ en ‘verhaaltjes’ liggen aan de werkkant. ‘Genoeg’ en ‘goed’ liggen bij thuis.

Ik vraag hem wat deze verdeling daar op het kleed hem vertelt? Hij kijkt mij vragend aan, haalt zijn schouders op. Hij heeft gewoon maar alles neergelegd, zoals ik gevraagd had. “Ik heb je alleen gevraagd om de woorden op het kleed te leggen. Jij hebt er zelf een ordening in aangebracht en de plaats van de woorden ten opzicht van het grote geheel bepaald…. Jouw onderbewustzijn heeft je aangeraden de woorden neer te leggen, zoals je gedaan hebt. ”

Hij kijkt nogmaals naar zijn eigen woorden verdeeld op het kleed. Maar hij kijkt nu met andere ogen. Hij ziet de grote afstand tussen zijn werk en tussen thuis. Hij ziet het ‘geven’ en ‘delen’, maar het ontbreken van bijvoorbeeld ‘krijgen’ of ‘ontvangen’ om zelf weer in balans te komen. Hij ziet de negativiteit die om zijn werk heen hangt in de woorden die er liggen.

Start coachtraject

Het duurt niet lang of hij heeft zijn werkelijke coachvraag held-er geformuleerd. Hij lacht en kijkt mij verwachtingsvol aan. Hij is klaar voor zijn avontuur. Een avontuur waarin ik een tijdje meereis als helper en mentor, maar uitdrukkelijk niet als redder. Het is een avontuur waarin hij ten alle tijden zelf de held blijft.

Nieuwsgierig geworden naar narratieve coaching? Kijk hier om meer te weten te komen, of neem contact met mij op om te kijken of ik ook wat voor jou kan betekenen.

Wordt vervolgt….